ABC

Begin 2003 werd Antwerpen door een internationale vakjury onder leiding van UNESCO benoemd tot ‘World Book Capital 2004’, wegens haar bijzonder rijke aanbod als boekenstad. Daarmee werd Antwerpen na Madrid, Alexandrië en New Delhi de vierde wereldboekenstad. Voor de stad Antwerpen was deze titel de aanleiding om een uitgebreid programma op te zetten onder de noemer ABC2004.

Het stadsbestuur besliste op 26 juni 2003 om de organisatie van Antwerpen Wereldboekenstad 2004 op te dragen aan Kunstenlab, en de artistieke coördinatie ervan aan Michaël Vandebril. De korte voorbereidingstijd pleitte immers voor een warme start in een organisatie die al haar sporen had verdiend in het organiseren van grote culturele evenementen. De eerste projectmedewerkers startten in augustus 2003, negen maanden voor de start van het programma dat tot het letterwoord ABC2004 werd omgedoopt.

Het programma werd een drieluik dat focuste op de rijkdom van Antwerpen als boekenstad, en een interdisciplinair project dat literatuurliteratuur met andere disciplines verbindt. Er werd gekozen voor een uitgebreid programma, dat de deuren openliet voor bijkomende programmavoorstellen van literaire en andere organisaties. De belangrijkste doelstelling was imago-gericht: Antwerpen profileren als boekenstad.

Het wereldboekenjaar werd thematisch ingedeeld in een historisch, een actueel en een toekomstluik:

De actuele boekenstad: 23 april - 31 augustus 2004

Het actuele luik van van ABC2004 belichtte de hedendaagse literaire rol van Antwerpen. Antwerpen is thuishaven voor belangrijke literaire evenementen als de Boekenbeurs, Het Andere Boek, ZuiderZinnen, De Nachten en Dichters in het Elzenveld, die tijdens en met de steun van ABC2004 feestedities samenstelden. ABC2004 legde bijkomende accenten. Een greep uit het aanbod: De portrettenreeks Levende Schrijvers zette de schrijvers die in Antwerpen wonen en werken in de kijker. Het MuHKA maakte met Not Done! een zomertentoonstelling over het kunstenaarsboek. Zes zomerweken lang presenteerden we in Petrol/Six-Pack het beste uit allerlei literaire subculturen.
Kinderen en families gingen op stap in het tot WoordenWoud omgetoverde Openluchtmuseum voor Beeldhouwkunst Middelheim. Enkele verrassende lezingenreeksen en Stadschromosomen, het verhaal van de stad in sms’jes, maakten het actuele luik compleet.

De historische boekenstad: 1 september - 31 december 2004

Het historisch-museale luik van ABC2004 belichtte de rol van Antwerpen in het ontstaan van de boekdrukkunsten wierp een hedendaags licht op het Vlaamse literaire erfgoed. Het Letterenhuis ontsloot in 2004 de collectie in een permanente opstelling. De Stadsbibliotheek zette de sluikpers tijdens de Tweede Wereldoorlog in de kijker. Het Museum Plantin-Moretus plande in samenwerking met het Stedelijk Prentenkabinet een dubbeltentoonstelling over de letterproeven van Christoffel Plantin en oude grafische technieken. Museum Mayer van den Bergh ten slotte vierde eind 2004 het honderdjarig bestaan met een nieuwe opstelling rond het Breviarium Mayer van den Bergh, één van de opmerkelijkste meesterwerken van de Zuid-Nederlandse miniatuurkunst. De provincie presenteerde haar abdijboekencollecties in de Fabiolazaal. Met Schrijversecho’s gonsde het in Antwerpen van schrijversstemmen, beeld- en geluidsopnamen van Vlaamse auteurs van circa 1925 tot nu. Het historisch-museale luik startte in het najaar van 2004, samen met boekenstadwandelingen waarin zowel de historische en actuele boekenstad als de toekomstplannen van de stad aan bod kwamen.

De toekomstige boekenstad: 1 januari – 22 april 2005
Met ABC2004 benadrukte Antwerpen haar rol als literaire draaischijf van Vlaanderen, zowel historisch (met haar rijke erfgoed en erfgoedinstellingen) als actueel (met haar schrijvers, literaire evenementen en organisaties). De projecten die plaatsvinden in het derde luik waren een verdere uitwerking van het actuele en historische luik, met als orgelpunt de opening van de nieuwe bibliotheek Permeke.

Na ABC2004 zet Antwerpen Boekenstad haar coördinerende en ondersteunende taak verder om de literaire troeven van Antwerpen blijvend te kunnen uitspelen.

Stad van Letters

Stad van Letters was het ruggengraatproject van ABC2004. Een schrijver en een kunstenaar kregen telkens één letter uit het alfabet toegewezen als startpunt voor hun samenwerking. Zesentwintig duo’s gingen aan de slag met een letter. Een letter als begin van een woord,een zin, een wereld. Het resultaat kon een voorstelling zijn, een installatie, een hebbeding of gewoonweg een verrassing. We legden alle 26 creaties vast in evenveel cahiers.

De Staten-Generaal van het Boek

ABC2004 lanceerde De Staten-Generaal van het Boek. De reeks ging van start op 23 april, de werelddag van het boek en het auteursrecht. Elke maand volgde er een statement, dat telkens een ander aspect van de boekenketen, van auteur tot lezer belichtte. Daarnaast organiseerden brancheorganisaties in de loop van het wereldboekenjaar denkmomenten vanuit hun benadering: de economie van het boek, de lezer, het letterenbeleid, het statuut van de auteur/vertaler, letteren op het podium, woord versus beeld…

We zijn ervan overtuigd dat ABC2004 zowel woorden als beelden in het geheugen van de Antwerpenaar en de bezoeker van Antwerpen heeft gegrift. Dé eyecatcher daarbij was Lanoyes liefdesverklaring van de Boerentoren aan de kathedraal en het gezongen antwoord van La Esterella.